Hoe zou het toch komen dat in de VS en Engeland, om twee voorbeelden te noemen, de president en de premier er geen moeite mee hebben om de Joodse gemeenschap binnen hun grenzen een vrolijk chanoeka te wensen? In Nederland kan premier Rutte dat niet opbrengen. Gelukkig heeft de minister van Justitie Grapperhaus daar geen last van *).

Is het een restant van de verzuiling? Iedere vroegere zuil in Nederland had zijn eigen gewoonten en feestjes. Degenen die binnen een zuil leefden hadden niet heel veel contact met elkaar. Je deed je boodschappen als rooms-katholiek bij dito geloofsgenoten die hun winkel runden. Enzovoort. De toppen van de zuilen hadden wel contact met elkaar en zo runde het verzuilde Nederland ooit zijn zaakjes.

Na de aanslagen van 9/11 was er dringend behoefte om een ander beeld van de islam uit te dragen. Niet alle moslims zijn immers terroristen. Integendeel, de meesten leiden een gewoon bestaan en doen geen vlieg kwaad. De iftars kwamen op waarbij moslims anderen uitnodigden om kennis te nemen van ‘de’ islam. Plus dat Balkenende werd geadviseerd om de islamitische gemeenschap een goede Ramadan te wensen.

Dat gaf gelijk gevoelens van jaloezie elders. Velen uit de Joodse gemeenschap verlangden dat nu ook hen een goed nieuwjaar zou worden gewenst of iets dergelijks. Joden wonen al heel lang in Nederland. Tot ieders grote tevredenheid met uitzondering van de donkere oorlogsjaren. Joden hebben echter nooit zo aan de weg getimmerd als moslims. Mogelijk omdat het christendom dichtbij het jodendom lijkt te staan en men dacht dat iedereen wel wist wat het jodendom inhield. Al waren dat vaak vooroordelen.

De Nederlandse tolerantie, zo luidt het verwijt, komt vaak neer op onverschilligheid. Ieder zijn of haar eigen ding en zo lang we elkaar met rust laten, gaat het goed. Als je onverschillig bent, ben je ook niet zo geïnteresseerd in de ander. Dus wanneer anderen belangrijke feesten vieren, zal het je worst wezen. Zo lang je maar je eigen feestje kunt bouwen.

Daar is inmiddels wel de klad ingekomen. Tal van vanzelfsprekende vaderlandse feesten werden ter discussie gesteld met Sinterklaas wel als duidelijkste voorbeeld. Dat is overigens niet nieuw, want ik kan me herinneren dat er vroeger ook bezwaren leefden tegen de katholieke bisschop vanuit protestantse kring. Dat waren wel heel andere bezwaren dan nu, waarbij de huidskleur van Piet op de voorgrond staat.

Het kan ook zijn dat het overbrengen van goede wensen door regeringsleiders bij religieuze feestdagen niet gebeurt vanwege de scheiding tussen kerk en staat. In de seculiere samenleving van heden ten dage leeft dat idee vast nog sterker dan vroeger toen godsdienst het openbare leven veel meer beïnvloedde.

Niettemin zou het de Nederlandse premier sieren als hij wat meer uit de kast zou trekken bij belangrijke religieuze feestdagen van diverse etnische en religieuze gemeenschappen in het land. Zo geef je mensen het gevoel dat je hen ziet staan en dat ze erbij horen. Het zal ongetwijfeld tot lastige afwegingen leiden: alle feestdagen of alleen de belangrijkste? Wat mij betreft het laatste, want je moet het niet overdrijven. En zeker niet van het ene uiterste in het andere schieten.

Een andere moeizame afweging zag ik ooit aan mijn oog voorbijgaan toen er tijden geleden alweer een interreligieuze kalender werd uitgebracht. Uiteraard prijkten daar de vele Joodse feest- en treurdagen op. Dat gaf kennelijk aanleiding tot het daarna opnemen van belangrijke momenten op de Palestijnse kalender. Die hadden echter totaal niets met religie te maken, doch alles met politiek.

Ik weet niet of tegenwoordig nog zo’n kalender wordt uitgegeven. Ik durf er vergif op in te nemen dat nu alles en iedereen een plek heeft gekregen op zo’n ‘multiculti’ kalender, zodat je door de bomen het bos niet meer ziet. In de beperking toont zich de meester, denk ik dan maar.

*)

Luister naar de Chanoeka wens van minister Ferd Grapperhaus