Een goede buur is beter dan een verre vriend, zegt het spreekwoord. Dat geldt zeker voor de Liberaal Joodse Gemeente (LJG) Amsterdam die al heel lang een naburige ROC-school als buur heeft. Veel ROC-leerlingen, zo bleek al snel, bleken vooroordelen of zelfs een forse antipathie tegen Joden en Israël te koesteren. Dat gaf vooral problemen als er weer eens gedonder was tussen Palestijnen en Israël, ver weg van Nederland.
Toen er in 2004 opnieuw heftige schermutselingen in de toen nog bezette Gazastrook uitbraken, begonnen leerlingen anti-Joodse leuzen te roepen tegen bezoekers van het LJG-gebouw. Er werd zelfs met steentjes gegooid. Overdag bezochten veel oudere leden de LJG vanwege een bejaardensoos. De meesten van hen hadden de Sjoa (Holocaust) overleefd en waren ronduit geschokt door de vijandigheid die hen ten deel viel.
De toenmalige voorzitter van de LJG, Mieke van Praag z.l., kwam uit het onderwijs en kende een leerkracht op het ROC. Dankzij hun beider inzet werden enkele leerlingen van het ROC uitgenodigd om onder het genot van koffie, thee of frisdrank en wat lekkers kennis te maken met Joodse bezoekers van het LJG-gebouw die ervaring met jongeren hadden. Ze mochten alles aan de orde stellen, er waren geen taboes. Als beginnend voorzitter van de toen net startende dialoogcommissie was ik ook bij die gesprekken aanwezig. Het was niet altijd makkelijk, doch het ijs was wel gebroken. Al hadden we maar een heel beperkt aantal leerlingen over de vloer gehad.
Later werd door Madelon Bino z.l. het eerdere initiatief fors opgepakt en zeer succesvol uitgebouwd. Zij was eerst pastoraal werker en later tevens directeur van de LJG Amsterdam. Het is haar grote verdienste geweest dat het project ‘Leer Je Buren Kennen’ een structureel en hecht karakter kreeg. Het ontving terecht diverse eervolle prijzen wat een geweldige stimulans was voor Madelon en haar team. Met een goed uitgedacht programma werd getracht om de ROC-leerlingen een beter idee te geven over Joden en jodendom in Nederland.
Het programma van Leer Je Buren Kennen bestond uit een kort filmpje gericht op jongeren als start. Daarin kwamen zo ongeveer alle taboes over Joden langs die je maar kan bedenken. Vervolgens werden de leerlingen aan tafels gezet en werd gevraagd of ze wilden opschrijven wat hen te binnen schoot als ze dachten aan Joden en Israël. Alles mocht genoteerd worden. Daarna volgde een kringgesprek over wat er op papier was gezet, wat het lastigste onderdeel was voor de twee Joodse begeleiders. Maar ook het meest spannende en leerzaamste. Tot slot gingen ze naar de synagogeruimte waar een en ander werd verteld en getoond over jodendom. Vooral voor islamitische leerlingen was dat een eyeopener. Ze herkenden veel.
Af en toe viel ik in als invaller en ik heb die paar keer van alles meegemaakt aan vooroordelen en weerzin tegen Joden en vooral Israël. Helaas waren er soms leerlingen die zich onttrokken aan het programma. Anderen waren wel aanwezig, maar stonden bol van de weerzin tegen het bezoek aan de LJG. Enkelen weigerden de synagoge binnen te gaan na het afwerken van het eerste programmaonderdeel in de algemene ontvangstruimte. Diverse leerlingen hadden grote moeite om een keppeltje op te zetten. Maar ze mochten ook een capuchon opzetten als ze een keppel te Joods vonden. Of iets anders wat als hoofdbedekking kon dienen.
Het programma is ook wetenschappelijk onderzocht onder circa driehonderd van de duizenden leerlingen die de LJG bezochten. Het bleek dat de leerlingen nieuwe dingen over Joden en jodendom hadden geleerd. Vooroordelen namen af en positieve opvattingen namen toe. Werden eerder Joden vooral met de Holocaust geassocieerd, na het programma was religie op de eerste plaats terecht gekomen.
Madelon Bino is heel recent na een ongeneeslijke ziekte op veel te vroege leeftijd overleden. Zij heeft naast veel andere goede daden met het project ‘Leer je Buren Kennen’ iets heel moois nagelaten. Haar aandenken zij tot zegen.
