Het artikel van Azza Karam, verschenen in Tenachon 44, is een artikel dat mij intrigeert, omdat het precies over zaken gaat die ons nu allen na aan het hart liggen als het gaat over de mogelijkheden tot ontwikkeling en mensen. Azza Karam verwijst naar het baanbrekende werk van de econoom Amartya Sen op dit terrein in samenwerking met dat van de humanistisch filosofe Martha Nussbaum. Beiden hebben de zogenaamde Capability Approach ontwikkeld, waarover ik hieronder iets meer vertel. Ik hoop dat deze info en het artikel van Azza Karam veel deelnemers van dit leerhuis online inspireert zich nader te verdiepen in deze benadering die juist ook het dialogisch, creatief en kritisch samen leren veronderstelt en mogelijk maakt.
Amartya Sen en Martha Nussbaum
Het is econoom en Nobelprijswinnaar Amartya Sen die al tientallen jaren fundamentele kritiek levert op deze eenzijdige economische benadering van ontwikkeling waarin elke maatschappelijke tendens wordt gereduceerd tot een rekensom.
Economische ontwikkeling is volgens Sen alleen van belang wanneer het burgers de vrijheid geeft om de dingen te doen die ze graag doen. Een goed draaiende economie heeft als doel om burgers een goed leven te laten leiden. Dat kan door te zorgen voor goed onderwijs en een toegankelijke gezondheidszorg.
Het is de kritiek op de materialisering van menselijke ontwikkeling die Amartya Sen en filosofe Martha Nussbaum inspireerden tot het ontwikkelen van de Capability Approach.
Capability Approach
Het doel van de Capability Approach is om bij het bepalen van sociaal en politiek beleid de kwaliteit van het leven als uitgangspunt te nemen, en niet economische parameters als productie-, groei- en winstcijfers. De kwaliteit van leven laat zich daarbij vertalen als ‘de vrijheid van mensen om te kiezen het leven te leiden dat ze -binnen de grenzen van het redelijke- graag willen leiden’.In sociaal-politiek beleid gaat het er dan vooral om kansen of mogelijkheden te creëren voor mensen zodat zij in staat zijn om zich volgens eigen maatstaven vrij te ontwikkelen.
Of iemand nu lichamelijk of geestelijk beperkt is, man of vrouw, jong of oud, Belg of Nederlander, een Syrische asielzoeker of een arme Griek, zij dienen allemaal de gelegenheid te krijgen zich naar eigen wensen en mogelijkheden te ontwikkelen. Zij hebben allen recht op een kwalitatief goed en waardig leven. De Capability Approach benadrukt daarmee het universele recht van mensen op geluk.
Voorwaarden voor het goede leven
Er is ondertussen veel onderzoek gedaan naar capabilities en functionings. In de wetenschappelijke literatuur zijn er veel voorbeelden van capability-lijsten te vinden. De meest geciteerde is die van Nussbaum. Nussbaum bakent tien ‘universele capabilities’ af die naargelang de lokale context nader ingevuld kunnen worden. Volgens haar staat het vervullen van deze capabilities garant voor het leiden van een goed leven.
Bas van den Berg
medewerker Stichting PaRDeS en Stichting LEV
Naar het artikel van Azza Karam.