De bekende chassidische leraar Ba’al Sjem Tov zei het al: ‘vergeten is ballingschap, gedenken is verlossing’. Onze herinnering is geleefde en verinnerlijkte tijd waarin en waaruit wij nu bestaan. Zonder stil te staan bij wat voorbij is gegaan, is er geen levensverhaal, geen geschiedenis. Dat geldt niet alleen op persoonlijk vlak, maar ook voor de gemeenschap. In ‘liturgische’ vormen wordt er een brug geslagen van het verleden naar het heden, en richting toekomst. Gebeurtenissen die zich in het verleden hebben afgespeeld, worden zo gevierd dat zij veranderen in een creatieve levende ervaring. Maar die verandering, wat houdt dat precies in? Hoe verhouden mensen zich tot elkaar? In dit jaar waarin we 75 jaar bevrijding vieren, willen we bij deze vragen stilstaan.

• Kring 1 laat zien welke rol het begrip ‘herinneren’ speelt binnen de joodse traditie. Vergeven is alleen mogelijk als je niet vergeet wat er is gebeurd.
• Kring 2 onderzoekt de mogelijkheid om tot vergeving te komen door in de schoenen van de dader te gaan staan.
• Kring 3 kiest vanuit boeddhistisch perspectief een totaal andere kijk: loslaten is vergeten.
• Kring 4 concludeert dat het slachtoffer een keuze heeft, hij kan ook uit de slachtofferrol stappen.
• Kring 5 bekijkt aan de hand van de film Eternal Sunshine of the Spotless Mind het begrip herinnering in relatie tot vergetelheid.
• In kring 6 komt Jacques Grishaver, voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité, aan het woord.

De illustraties in dit nummer zijn gekozen uit het werk van grafisch en ruimtelijk ontwerper Victor Levie. In 1992 ontwierp hij de vaak geroemde herdenkingspostzegel ‘Westerbork 1942-1992’. Daaruit volgden opdrachten voor monumenten, waaronder het indrukwekkende ‘Tekens’ in Westerbork voor de Stichting Sobibor. De inrichting van de Chapelle Ardente in de Hollandsche Schouwburg en het Nederlands paviljoen in Auschwitz zijn ook van zijn hand.

Namens de redactie,
Niek de Wilde