Bemidbar/ Numeri 16:1–18:32
In deze parasja 1 lezen we over wat tijdens de veertigjarige woestijntocht wel de meest ernstige betwisting heeft betekend van de autoriteit van Mozes en Aharon. Vier vooraanstaande mannen, gesteund door een aanzienlijke achterban, treden in de volksvergadering naar voren met een ernstige aanklacht.
Waarom valt Mozes op de grond bij het horen van de aanklacht?
Brengers van de aanklacht zijn Korach van de stam van Levi. Datan, Aviram en On van de stam van Ruben, die gelegerd is naast een van de levitische clans, de clan van Kohatieten in het zuiden van het kamp. Wee de kwaadwilligen en hun buren, roept Rasji uit; als slechterikken je buren zijn dan ben je nog niet jarig. Waarmee komen ze? Mozes matigt zich veel te veel macht aan, vinden ze. Waar haalt hij het recht vandaan om over hen te beslissen, zich boven hen te verheffen? Ze stonden toch allemaal als gelijkwaardige burgers bij de Sinaj?
Als Mozes dit hoort valt hij op de grond (16:4). Rasji zegt: uit wanhoop, het is al de vierde keer, dat er wordt gerebelleerd, en de oude leider vreest dat hij dit maal het volk niet meer zal kunnen redden van de woede van de Eeuwige.
Als psycholoog zou ik zeggen: het was een doodschrik, hij viel flauw, zoals wel vaker gebeurt als een mens verschrikkelijk slecht nieuws hoort.
De chassidische rebbe Sjne'oer Zalman van Liadi (18e eeuw) oppert: Mozes sloot niet uit, dat middels Korach de Allerhoogste hem een boodschap wilde doorgeven met betrekking tot zijn leiderschap. Hij had tijd nodig om in zichzelf te onderzoeken of er inderdaad een spoor van zelfverheffing of trots in hem was. Daarvoor viel hij op de grond. Toen hem duidelijk was, dat dat niet het geval was, stond hij weer op en kon hij Korach zien voor wat hij was: een ruziezoeker. Ga altijd na of de boodschapper met zijn boodschap zijn eigen belang voor ogen heeft of dat hij werkelijk de intentie heeft iets van waarheid en waarde te onthullen. In andere commentaren ga ik verder in op deze machtsgreep 2 .
Een dwaze en een wijze vrouw
De midrasj laat ook het licht schijnen op de rol van de vrouwen. Achter de schermen van een mannenmaatschappij hebben ze vaak grote invloed, zijn ze ‘the brains behind pa'. De aartsmoeders Sara, Rivka, Rachel en Lea hadden grote invloed op hun mannen. Vrouwen kunnen je maken of breken, zoals Misjlee (Spreuken) 14:1 zegt: ‘Wijze vrouwen bouwen hun huis op, maar een die zeer dwaas is, breekt het met haar handen af'. De midrasj zegt dat Koning Salomo tot deze spreuk geïnspireerd werd door de daden van de vrouw van Korach en de vrouw van de Rubeniet On 3 .
Immers naast Korach heeft zijn vrouw een groot aandeel in de rebellie, zegt de midrasj. Zij heeft hem flink opgestookt. Mozes had hem, Korach, doodeenvoudig genegeerd bij de benoeming van hoge posten, zei ze, Mozes deed aan nepotisme en benoemde zijn neefjes tot priester; de boeren moeten de priesters hun deel geven, maar de levieten krijgen niks en moeten gewoon belasting betalen, en hij Korach (='kale') had als gewone leviet het vernederende afscheren van lichaamshaar moeten doorstaan. En ook andere voorschriften zoals de tsietstietplicht en het mezoeza voorschrift, belachelijk allemaal, zo ridiculiseerde zijn vrouw als een echte demagoog achter de schermen.
Nee, dan de vrouw van de Rubeniet On. De man On wordt na zijn introductie in vers 1 van hoofdstuk 16 niet meer vermeld; hij is kennelijk aan de rampzalige afloop van de rebellie ontkomen. Dat heeft hij volgens de midrasj aan zijn vrouw te danken. Die zag hem samenzweren met Korach en diens kornuiten. Ze raadde hem dringend aan om uit te stappen, hij zou zelfs bij het slagen van de rebellie er toch niets wijzer van worden. Hou je gedeisd, zei ze, blijf in je tent, ik hou je uit de wind. Ze gaf hem wijn te drinken en ging voor de tent zitten. Daar ging ze uitgebreid heur haar kammen en tot een ingewikkelde coiffure kappen, een langdurige procedure waar mannelijke ogen zich niet op mochten vestigen: die moesten uit de buurt blijven. Toen ze daar eindelijk mee klaar was, was de episode met de rebellen al afgelopen. Korach, Datan en Aviram en hun families waren al door de grond verzwolgen en door het vuur verteerd. Weet met wie je een (echtelijke of politieke) partij vormt.
Maar de zonen van de rebel Korach werden gespaard (Bamidbar 26:11), ze waren het niet eens met hun vader of ze waren te jong. In de tijd van koning David vormden hun nazaten een koor van tempelzangers. Ze componeerden elf beroemde psalmen, waarmee ze wellicht iets van de slechte naam van hun voorvader hebben goedgemaakt.
Sjabbat sjalom
Noten
1. Meer commentaren op de parasja Korach zie mijn boek REIZEN DOOR DE TORA , deel 2 Leviticus, Numeri en Deuteronomium.
2. Gebaseerd op Sipurei Chassidim, vermeld op http://www.kabbalaonline.org/kabbalah/article_cdo/aid/683765
Meer over het debat tussen Korach en Mozes op mijn website: http://www.robcassuto.com/parasjot2.html#pkach
3. Gebaseerd op Daät Zekeniem (selectie van commentaren uit de Tosafot, 13e eeuw) op Numeri 16:1 op sefaria.org
RC herzien 2023
