Beresjiet/ Genesis 23:1–25:18 

De parasja Chajee Sara ¹  gaat over dood en nieuw leven. Het begin van de parasja beschrijft de dood en begrafenis van Sara en aan het eind de dood en begrafenis van Avraham. Daartussen in lezen we het ontroerende verhaal van hoe Avrahams knecht een vrouw voor Isaac (Jitschak), Rebekka (Rivka) vindt en naar Avrahams tenten brengt. Zo is de basis gelegd voor de continuïteit van Israëls bijzondere geschiedenis.

Jonathan Sacks, 8 maart 1948 - 7 november 2020

Het is alweer drie jaar geleden, dat in de week van deze parasja over de dood van de aartsvader en de aartsmoeder, Lord Jonathan Sacks, (zichrono livracha) te vroeg is overleden. Zijn stem die inzake religieuze verdraagzaamheid en antisemitisme gezag had in de Joodse wereld en ver daarbuiten klinkt sindsdien niet meer ² .. Wat zou hij nu hebben gezegd over de huidige conflicten in het Midden-Oosten en de Oekraïne? Laten we eens kijken wat hij heeft geschreven in zijn laatste commentaar van het jaar 5780.^{3 .}

In vrede heengaan

Van Avraham weten wij dat hij in volle vrede is heengegaan omdat dat expliciet vermeld is in 25:8: ‘Toen gaf Abraham de geest en stierf hij in goede ouderdom, oud en (van het leven) verzadigd'.
Van Sara veronderstellen we dat. Op grond van Rasji's uitleg van de Hebreeuwse tekst over haar heengaan, die letterlijk vertaald luidt: ‘Het leven van Sara was honderd jaren en zeventig jaren en zeven jaren, de jaren van het leven van Sara'. Waarom wordt dat nogmaals vermeld aan het eind, de jaren van het leven van Sara, nu zonder getallen? Dat is om aan te geven dat alle jaren voor Sara even goed waren (dus ook het laatste), annoteert de middeleeuwse meester.

Beproevingen

Beiden overleden in een serene kalmte ondanks de tegenslagen die zowel Sara als Avraham te verduren hadden gehad, tegenslagen die hen niet tot verbitterde slachtoffers maakten. Sara moest de gevaarlijke tijd in de harems van de farao en koning Avimelech doorstaan, waarin zij was terechtgekomen toen zij - om haar echtgenoot voor represailles door deze machtige heersers te behoeden - zich als zijn zuster had voorgedaan. Ook haar lange kinderloosheid ondanks alle goddelijke beloften aan haar en Avraham was een aanslag op haar moreel geweest. Ook moest ze lange tijd verduren dat haar noodgedwongen aan Avraham als bijzit afgestane slavin Hagar bij Avraham een zoon had en zij niet, tot eindelijk Isaac was gekomen. Sacks ziet als bittere pil voor Avraham, dat hij ondanks alle beloften van God van een hem toekomend land toch nog steeds een nomade is gebleven, een vreemdeling in Kanaän, die met veel moeite een eerste stukje grond van de Hethieten had losgekregen voor een graf voor zijn vrouw, de trouwe metgezel van zoveel jaren die hij moest verliezen. Ook het bijna-offer van zijn lang beloofde geliefde zoon (zie vorige parasja) deed hem niet van zijn rotsvast geloof vallen. Ondanks al deze beproevingen was zijn gevoel van goddelijke nabijheid ongeschokt, gezien de mededeling in 24:1, dat de Eeuwige Avraham in alles had gezegend.

Inspiratie

Wat is de inspiratie die Avraham en Sara deed opbreken uit een vertrouwde omgeving naar een vreemd land, waar onzekerheid en onveiligheid hen wachtte?
Wat maakte, dat hun vastbeslotenheid niet wankelde en zij hun innerlijke rust konden bewaren? Het is het geloof dat zij hadden in de betekenis van hun leven om, ondanks dat de schijn vaak tegenzat, voorlopers te zijn van een bijzonder volk, dat uit hen zou voortkomen, en om als zodanig pioniers te zijn van een levenswijze op basis van rechtvaardigheid en compassie, die de wereld als voorbeeld zou dienen. Dit weten waarom je leeft geeft een geestelijke rust die je de grootste ontberingen doet trotseren. (4)

Sacks zegt dan: ‘de kalmte van Sara en Avraham ten overstaan van de dood kwam voort uit een diepgaande kalmte ten overstaan van het leven. Avraham wist, dat alles wat hem overkwam, zelfs de slechte zaken, deel uitmaakten van de weg, waarop God hem en Sara had gezonden, en hij had het geloof om door de vallei van de schaduw van de dood te gaan zonder vrees voor het kwaad, omdat hij wist dat God met hem zou zijn.' Ik ben ervan overtuigd, dat deze zinnen ook gegolden kunnen hebben voor Jonathan Sacks, hij ruste in vrede.

Noten

1.   Verschillende commentaren op de parasja Wajera zijn te vinden in mijn boek    REIZEN DOOR DE TORA    , deel 1 Genesis en Exodus, en op mijn    website  

2.  We laten evenwel in deze noot niet onvermeld dat de propagandist van religieuze tolerantie met zijn ruime stellingname in zijn boek ‘The Dignity of Difference' inzake het spreken van God in verschillende religieuze talen en meervoudige waarheden – een moeizame relatie had met het progressieve Jodendom in zijn land.
https://www.theguardian.com/global/2020/nov/08/lord-jonathan-sacks-obituary

3. https://rabbisacks.org/to-have-a-why-chayei-sarah-5780/

4.  In zijn commentaren noemt Sacks vaak survivors van de Sjoa als voorbeelden van mensen, die ondanks de geleden verschrikkingen zich niet opstelden als slachtoffers van hun verleden, maar als scheppers van een zinvolle toekomst, zoals Israel Kristal , de oudste man van de wereld die op 114-jarige leeftijd overleed in Israël, Edith Eger, de psychotherapeut die haar ervaringen op 90-jarige leeftijd publiceerde (Edith Eger, The Choice, Rider, 2017), psychotherapeut Victor Frankl (Man's search for meaning). De bekendste Engelse survivor en populaire voorman van de Reform in Engeland, Hugo Gryn (overleden 1996), voert hij niet op. Het doet pijn, dat hij onder druk van de rechtervleugel van de orthodoxie niet op diens begrafenis was.

RC Herzien 2023