Bemidbar/ Numeri 16:1–18:32
De in de parasja Korach 1 beschreven crisis rond het leiderschap van Mozes en Aharon is niet de eerste tijdens de ruim twee jaar geleden begonnen woestijnreis. Sinds het optrekken van de stammen van Israël vanaf de Sinaj is de tocht niet meegevallen. Het volk heeft veel geklaagd. Er zijn veel slachtoffers gevallen door rampen, die de Tora vaak omschrijft als uitingen van de woede van de Eeuwige over de weerspannigheid van Zijn volk. Nog vers in het geheugen ligt de beschikking dat de huidige generatie het niet verdiende om het beloofde land te zien. Daarmee was een voedingsbodem geschapen voor hernieuwde opstandigheid tegen de leiders onder wie al die tegenslagen hadden plaatsgevonden, Mozes en Aharon.
De aanklacht
De rebellie komt nu van de kant van Korach van de stam Levi en Datan en Aviram uit de stam van Ruben. Het drietal wist 250 vooraanstaande mannen aan hun kant te krijgen. Korach valt het leiderschap van Mozes en vooral Aharon aan. De aanklacht maakt een redelijke indruk (16:3): ‘U matigt u te veel aan. Alle leden van de gemeenschap zijn heilig (ki kol ha-eda koelam kedosjim), en de Eeuwige is in hun midden. Waarom voelt u zich dan boven de gemeenschap van de Eeuwige verheven?'
Korach lijkt op te komen voor de gelijkwaardigheid van iedereen, de een is niet heiliger of hoger dan de ander. Eerdere uitspraken bij monde van Mozes zelf lijken hem te steunen (Exodus 19:6 en Leviticus 19:2). 'Een koninkrijk van priesters zul je zijn, een heilig volk’. en ‘Zeg tegen de gemeenschap van Israël: Wees heilig, want Ik, de Ene, jullie God, ben heilig'. Rabbi Jonathan Sacks ziet wel brood in de inhoudelijke bewering van Korach; maar, voegt hij eraan toe, zelfs als het hele volk uit heiligen zou bestaan wil dat nog niet zeggen dat ze dan geen leider nodig zouden hebben 2. Maar ik zou zeggen, heiligheid is gezien de gebiedende wijs (jihejoe, tihejoe) niet een cadeau maar een opdracht, die aan de Israëlieten is gegeven. Het is een veeleisende weg die te gaan is waarvoor de Tora richtlijnen geeft. Het is geen intrinsieke staat van zijn. Zelfs Mozes is niet heilig.
Een dubbele agenda
Het gaat Korach echter niet om een integer debat om de waarheid boven tafel te krijgen (le-sjamajiem). Het schijnbaar theologische argument dekt een heel persoonlijke agenda van Korach. Verdere verzen (16:8 ev) en diverse midrasjiem wijzen op gevoelens van miskendheid bij Korach en op zijn politieke ambitie om zelf het hogepriesterschap van Aharon te bekleden. Korach acteert 'le-atsmo', voor zichzelf. Discussie le-atsmo dekt altijd persoonlijke of groepsbelangen. Een machtsgreep is in wording.
Datan, Aviram (en ook On die later afvalt) zijn van de stam van Ruben, die gelegerd is naast de clan van Kohatieten in het zuiden van het kamp. Wee de kwaadwilligen en hun buren, roept Rasji uit; als slechteriken je buren zijn ben je nog niet jarig. Hun grief hebben we vaak al eerder gehoord: Mozes heeft zijn belofte niet waargemaakt, hij heeft hen uit het welvarende Egypte geleid, maar het beloofde land van melk en honing is nergens te bekennen, alleen woestijn.
Een godsoordeel
Mozes's reactie is curieus, normaal doet hij dit nooit, maar nu is hij wanhopig en roept hij een godsoordeel in; de 250 rebellen moeten evenals Mozes en Aharon met vuurpannen reukwerk verbranden en de Eeuwige zal beslissen (16:30), wie de Zijne is, wie Hij in Zijn nabijheid laat komen (als leidsman en als hogepriester, moet je erbij denken).
De uitslag is, dat Mozes en Aharon de zegen krijgen. Met de aanhangers van Korach worden korte metten gemaakt. Ze storten met vrouw, kind en tent in een gapende afgrond of worden met vuur verteerd tot ontsteltenis van de rest van het toekijkende volk. We zien hier hoe het spel van machtsaanspraken, ideologische discussie, persoonlijke ambities en eigenbelang inclusief alle intriges van dien de pas wordt afgesneden door een door goddelijk ingrijpen ingeroepen natuurgebeuren.
Beetje absurde vraag natuurlijk: hoe zou het conflict met al zijn ook nu nog zo herkenbare machinaties zijn afgelopen als het op democratische wijze zou zijn aangepakt? De partij van Mozes en Aharon, de partij van Korach, de partij van Datan en Aviram met hun respectievelijke programma's en verkiezingskampanjes en dan naar de stembus…?
Overigens werden de zonen van de rebel Korach gespaard (26:11), ze waren het niet eens met hun vader of ze waren te jong. In de tijd van koning David vormden hun nazaten een koor van tempelzangers. Ze componeerden elf beroemde psalmen, waarmee ze wellicht iets van het slechte karma van hun voorvader hebben goedgemaakt.
Noten 1. In mijn boek REIZEN DOOR DE TORA, deel 2 , heb ik verschillende andere aspecten van de parasja Korach behandeld.
2. Jonathan Sacks, Numeri, boek van de woestijnjaren, Skandalon, 2022, p 193
3. Wilt u meer weten over de vrouwen achter de rebellen? Lees
http://www.robcassuto.com/parasjot2.html#reb
