De temperamentvolle kleinzoon van de hogepriester Aharon, Pinchas, heeft in een daad van eigenrichting een mede-Israëliet gedood, prins Zinri van de stam van Sjimon die openlijk een Midjanitische prinses naar zijn tent had gevoerd en daar met haar de bijslaap bedreef. Daarmee heeft Pinchas wel een halt toegeroepen aan de sterfte, die het gevolg was van de ongeoorloofde seksuele contacten, die vele mannen van de Israëlieten waren aangegaan met de Moabitische en Midjanitische vrouwen, die hen daarbij hadden verleid tot deelneming aan de dienst aan de afgod Baäl Peor. Mozes stopte met zijn plan om op goddelijke instigatie de leiders van deze afvallige beweging te executeren en zei vanwege de Eeuwige aan Pinchas (hier begint de parasja 1), dat Pinchas zich (25:10:) “met ijver voor Mij heeft ingezet (be-kano et-kinati), zodat Ik de Israëlieten niet in Mijn na-ijver (be-kinati) vernietigd heb. Zeg daarom: Zie, Ik geef hem Mijn verbond van vrede (briti sjalom)”. Tevens valt hem en zijn nageslacht het (hoge)priesterschap voor alle tijden toe (briet kehoenat olam).
Het verbond van vrede
Wat betekent dat ‘mijn verbond van vrede’, briti sjalom 2 ?In de rabbijnse uitleg kom je veel tegen, dat het verbond van vrede Pinchas heeft gevrijwaard van wraakacties van de boze verwanten van de gedode prins uit de stam van Sjimon. In de sfeer van legenden zou aan Pinchas onsterfelijkheid zijn verleend; sjalom zou dan een soort acrostichon zijn van ‘sje-lo-lamoet’, ‘dat hij niet sterft. Inderdaad komen we Pinchas driehonderd jaar later nog tegen als de hogepriester bij de heilige ark in Bet-el, als de Israëlieten hem raadplegen inzake de oorlog tegen de Benjaminieten (Rechters 20:28). Een de legende gaat nog verder: de profeet Elia zou Pinchas zijn (of een reïncarnatie van hem). Frappant is dat de gepassioneerde profeet na een lange vlucht voor de wraakactie van Koningin Izevel terecht komt bij de berg Chorev (Sinai) en daar op de vraag van de Eeuwige: ‘Elia, wat doe je hier?’ tweemaal dezelfde woorden gebruikt als Pinchas van Mozes te horen heeft gekregen, ‘kano kineti, ‘ik heb met ijver geijverd’ (1 Koningen 19: 9-18). Inderdaad. Elia is niet gestorven maar ten hemel opgenomen (2 Koningen 2). Hoe het ook zij, zowel Pinchas als Elia waren ‘kanaïem’, fanatiekelingen, die niet per definitie navolging verdienen. Misschien juist daarom heeft de legende van Elia de aankondiger gemaakt van de messiaanse vrede 3.
Mijn eigen uitleg van het ‘verbond van vrede’ zou meer deze richting uitgaan:de Eeuwige heeft achteraf zijn fiat gegeven. Pinchas had immers zonder enige opdracht het recht in eigen hand genomen. Sjalom, vrede, heeft dezelfde stam als sjalem, heel. De fanatieke jongeman heeft in dit noodgeval het juiste gedaan. De barst van wederrechtelijkheid is bij uitzondering door het ‘verbond van vrede’ geheeld.
Volkstelling en andere zaken
Maar de vrede is de Israëlieten nog niet gegund want het incident van de ontucht met de vrouwen van Midjan heeft nog een bloedige staart: Mozes krijgt te horen dat hij een oorlog met Midjan moet voorbereiden en onmiddellijk verordent hij een volkstelling van de weerbare mannen; daarover gaat het hoofdstuk 26. De uitkomst is 603.550 mannen, 1.820 minder dan de volkstelling van het begin van Numeri/Bemidbar. Merk op, dat het hier ‘nieuwe’ Israëlieten betreft. De vorige generatie is geheel uitgestorven behalve Mozes, Kalev en Josjoea, die nu aangewezen en gewijd wordt tot opvolger van Mozes. Mozes smeekt om het land te mogen betreden, maar dat wordt niet toegestaan. Hij mag het land wel zien en bestijgt daartoe de berg Abariem.
De verdeling van het land komt aan de orde, waarbij de vijf dochters van Tselogchad uit de stam van Menasse bedingen dat zij het land van hun zoonloze vader mogen erven, een staaltje van feminiene assertiviteit.
De hoofdstukken 28 en 29 zijn gewijd aan een nadere omschrijving van de te brengen offers, de dagelijkse ochtend- en avondoffers (tamied) en de speciale offers op sjabbat, rosj chodesj en de feestdagen (moesaf). Het gaat daarbij om ongelooflijke aantallen vee, hoeveelheden wijn, olie en meel. Alleen al tijdens de zeven dagen van het Loofhuttenfeest (Soekot) en het slotfeest (Sjemini Atzeret) worden geslacht: 71 stieren, 15 rammen, 105 eenjarige lammeren en 8 bokken en dat naast de gewone dagelijkse offers, de have van een middelgroot veeteeltbedrijf. De eredienst in de tempel was een kostbare zaak.
noten
1. Verschillende andere commentaren op de parasja Pinchas zijn te vinden in mijn boek REIZEN DOOR DE TORA , deel 2 Leviticus, Numeri en Deuteronomium, en op mijn website
2. De vaststellers van de officiële tekst van de Tora (de zg Masoreten, 9e eeuw) hadden kennelijk moeite met de heethoofdige jongeman en hebben de naam Pinchas in vers 11 met een heel kleine jod geschreven en de langwerpige letter wav (klinkend hier als o) in ‘briti shalom’, mijn verbond van vrede, in twee stukjes gehakt. Lees het maar na in de Torarol (sefer Tora) en in de Tora in boekvorm (de Choemasj). Durende vrede kan nooit door geweld worden bereikt, is mijn favoriete uitleg. De christenen hebben hun speciale uitleg van de gebroken wav, het verwijst naar de gebroken mens Jezus, die zich voor de mensheid heeft geofferd; een voorbeeld van christelijk hineininterpretieren. Zie
Parashat Pinchas - Quick Summary (hebrew4christians.com) 3. Meer over Pinchas en Elia in mijn korte essay http://www.robcassuto.com
