Wajikra/Leviticus 12-14 en14-16

De parajsa Tazria (‘zij die zwanger wordt’) handelt over de reinigingshandelingen die de vrouw na de geboorte van haar kind moet verrichten; het hoofdstuk gaat  verder grotendeels over de huidziekte ‘tsara'at' en de bijbehorende reinigingshandelingen. In de volgende parsje Metsora volgen vergelijkbare procedures voor de aantasting van muren, gebouwen en kleden met het
tsaraät ¹ .

Lasjon hara

Hoe men met de moderne wetenschappelijke kennis van nu hierover moge denken, men kan de Israëlieten van toen een intuïtie voor het belang van hygiëne voor gezondheid en welzijn niet ontzeggen. De meeste Oude Wijzen zagen tsaraät niet zozeer als een medisch-hygiënisch verschijnsel als wel als een fenomeen, om te waarschuwen voor afdwaling van het rechte pad van juiste communicatie. Wat spiritueler gezegd: als een uiting van een ‘innerlijke spirituele verstoring in de relatie tussen de lijder aan tsaraät en zijn Schepper' ² . Met name wordt dan gedoeld op Lasjon Hara, letterlijk ‘kwade tong, kwade taal'. Hieronder verstaat men zowel laster als kwaadspreken maar ook uitingen die geen bewuste aperte leugens zijn, maar die wel schade aan anderen kunnen toebrengen, bijv. roddel, geruchten, e.d. ³ .We moeten tsaraät dan niet meer letterlijk opvatten als een lichamelijke ziekte, verschimmeling van kleden of ondermijning van muren, maar als een aandoening van het innerlijk (de ziel) of een ondermijning van de samenleving.

Een gevaarlijke aantasting

Maimonides ⁴ signaleert de volgorde van het verval ten gevolge van lasjon hara: eerst begint de ziekte in de muren van het huis en als de getroffene niet tot inkeer komt gaat de plaag over naar zijn bed en huisraad en heeft ook dat geen effect, dan worden zijn kleren aangetast en tenslotte wordt zijn lichaam met ‘huidvraat' getroffen. Maar je kan het ook omgekeerd zien. De ziekte begint bij het individu, dat kwaadspreekt of leugens verspreidt; als deze niet omkeert, besmet hij anderen en tenslotte de hele stad en zijn alle huizen met verval bedreigd.
Laster, kwaadspraak en de nooit stoppende stroom van geruchten en roddel zijn van alle tijden, maar hebben met de uitvinding van de drukpers een enorme versterking gekregen. Met het internet is dit nog eens exponentieel toegenomen. Momenteel kan (en mag tot op grote hoogte) iedereen via sociale media laster, kwaadspraak, verzinsels over de hele wereld uitstrooien. Individuen en instituten in dienst van duistere belangen sturen strategisch steeds meer verzinsels de wereld in om de (vermeende) vijand te dwarsbomen. Alternatieve feiten, nep nieuws en complottheorieën dreigen epidemische vormen aan te nemen. Deze fenomenen betekenen een sluipende en uiteindelijk fatale ondermijning van de geloofwaardigheid van de politiek en de maatschappelijke informatievoorziening. Wie kan je nog vertrouwen?
Tegen het slot van de parasja Metsora wordt verordend, dat het huis, waar de plaag van huidvraat niet verholpen kan worden – ‘dan is het een kwaadaardige melaatsheid in het huis; het is onrein' (14:44) - moet worden afgebroken en buiten de stad worden gebracht. Dan heeft – in de sfeer van de metafoor - de waarheid het veld geruimd en heeft leugen en misleiding de fundamenten en de muren fataal aangetast.
Geïnspireerd door dit beeld zie ik, dat heel geleidelijk de tsaraät-plaag van desinformatie, misleiding en gefakete verhalen zonder dat we het merken – of willen weten – erop uit is zich in de kelders en muren van onze geest te nestelen en bezig is onze ziel aan te tasten. We moeten oppassen dat onze samenleving niet een huis wordt dat door teloorgang van integriteit en feitelijke waarheid moet worden afgebroken.
Goed om dit te bedenken in deze periode waarin de slachtoffers worden herdacht van de Tweede Wereldoorlog die mede ontstond onder invloed van de valse en perverse narratieven die over de Joden bestonden en die aangeblazen werden en die over het Duitse en Oostenrijkse volk werden uitgestrooid en daar beklijfden. De na de oorlog herwonnen democratische vrijheid in de Westerse wereld en in Israël staat momenteel meer op het spel dan we decennialang hebben gedacht.

Noten

1. Voor meer commentaren op Tazria en Metsora zie mijn boek  REIZEN DOOR DE TORA  , deel 2 Leviticus, Numeri en Deuteronomium, en mijn  website 

2.  Aldus het commentaar van Nechama Leibowitz op de parasja Tazria, Studies in Vayikra/Leviticus, WZO, p. 115 ev 3.  Dit is als leerstuk van Sjmirat Halasjon tot in de meest subtiele details uitgewerkt door Rabbi Israel Meir HaCohen Kagan, bijgenaamd de Chafetz Chaim (eind 19 e eeuw)

4.  Moses Maimonides, The Guide of The Perplexed, p. 370

Bewerkt RC april 2023