Ik ben altijd druk geweest om voor mijzelf in te beelden wat de gevestigde positie van de islam op termijn in Nederland zou kunnen zijn. Vooral welke verandering de religieuze praktijk van moslims doormaakt zodat het niet conflicteert met de omgeving, maar juist daarop aansluit. De positie van de gevestigde religieuze tradities (jodendom en christendom) zijn voor mij altijd de lichtende voorbeelden geweest. Op die manier kan ik de ‘ongelijktijdigheid’ van de islam, die heel erg samenhangt met de migratie, en de richting van de verandering in een perspectief plaatsen.
Die ‘ongevestigdheid’ van de islam veroorzaakt een grote ‘afstand’. Op allerlei manieren: omgang, cultureel, relationeel, politiek, economisch zien wij dat zichtbaar worden. De staat en politiek in Nederland zijn bijvoorbeeld heel erg terughoudend en wantrouwig om zich eigentijds te verhouden met de islam (lees moslims). Maar moslims zijn ook heel erg wantrouwig en bang. Moeten zij zich coöperatief opstellen of principieel? Terwijl moslims, historisch, cultureel en wat betreft politieke oriëntaties, onbekend zijn met dit scheidingsbeginsel? Integratieperspectief werkt bovendien heel erg verstorend. Deze ‘ongevestigdheid’ van de islam veroorzaakt eveneens een afstand tussen de gevestigde religieuze tradities en islam. Ik heb me altijd willen inzetten om deze kloof te overbruggen. Niet op principiële of missionaire gronden, maar puur omdat wij ons in dezelfde werkelijkheid bevinden en kampen met dezelfde uitdagingen. Historisch bepaalde concurrentieverhouding werkt niet meer en maakt samenleven lastig. Bij heel veel moslims, joden en christenen zie ik veel sporen van die historische verhouding. Ik ben druk bezig om na te denken over strategieën om deze kloof, zowel met de overheid en als met de gevestigde religieuze tradities, te overbruggen.
Het bijgaande artikel heeft me niet alleen veel geleerd, maar ook geïnspireerd. Vooral welke mogelijkheden er zijn om in verhouding te komen met de overheid. In de Nederlandse geschiedenis zien wij dat religie en staat prima kunnen samenwerken. Als de kerk een maatschappelijke functie vervult, faciliteert de overheid de uitvoering ervan. Als het maar niet te exclusief is of gericht is op bekering. ‘Aansluiten op de werkelijke, al dan niet religieuze, behoefte van de achterban’ is dan de basis ervan. Dit artikel laat zien dat er mogelijkheden in overvloed zijn.
Toen kwam corona en is alles veranderd. Wat normaal was, is niet meer normaal. De centrale tegenstellingen van pre-coronatijden, worden flink gerelativeerd en worden naar de achtergrond verdrongen. Net als de gevestigde religieuze organisaties gingen de moslimorganisaties overleg voeren met de overheid, gingen samen afspraken maken en de eigen achterban mobiliseren om de landelijke maatregelen te volgen. Zoiets zag ik ook gebeuren met de religieuze organisaties van alle religies en levensbeschouwingen, ook onderling. Zij konden elkaar snel vinden, alles en nog wat afstemmen, samen optrekken en van elkaar leren. Zij voeren allemaal ‘eredienst op afstand’ in. De fysieke afstanden zijn ook met één klap overbrugd. Ook op lokaal niveau gingen de moskeeën heel snel in contact komen met het lokaal bestuur ende kerken. Zij konden elkaar ook heel snel vinden. In één keer was het mogelijk om de gebedsoproep in het openbaar te doen. De ministers kwamen met ramadanverklaringen en bijzondere afspraken voor religieuze diensten. De coronatoestand was onze gemeenschappelijke werkelijkheid en onderlinge verschillen waren niet relevant.
In één keer was die kloof weg. Het was niet ik, maar het coronavirus die de kloof heeft gedicht en gezorgd heeft voor een ongekend grote verbinding. Deze bijzondere situatie vergroot het maatschappelijke vertrouwen ongekend. In één keer voel ik me juist heel erg gevestigd en dat zie ik ook om mij heen gebeuren. Ik hoop dat de toekomst - al voortbordurend - ontstaat op de ‘corona verbondenheid’.
Rasit Bal
Link naar het artikel van Paul van Sasse van Ysselt.
