Met deze bijdrage aan Leerhuis Online, willen we je uitnodigen tot onderling gesprek en ontmoeting op basis van twee verhalen. Zo willen we je ruimte bieden om ervaringen van geschonden en geleefde menselijke waardigheid te delen en waardige menselijke veerkracht op het spoor te komen.
Als je op pad gaat, kom je op je tocht mensen tegen die je soms iets belangrijks geven: een waarlijke ontmoeting. Je loopt een stukje met elkaar op of je blijft een tijdje stilstaan naast elkaar. Beiden ga je verrijkt verder. Er is tussen jullie iets gebeurd dat je Genade van de ontmoeting zou kunnen noemen. De herinnering aan zo’n ontmoeting, die soms langer en soms kort geduurd heeft, draag je met je mee. Het is de herinnering aan een uniek mens die je tegenkwam op dat bepaalde moment, op die bepaalde plek. Het zijn ontmoetingen die het leven de moeite waard maken. Wij delen twee ‘Ontmoetingen onderweg’ en nodigen jullie zo uit om je eigen ervaringen van ‘ontmoetingen onderweg’ met elkaar te delen.
Ontmoetingen onderweg 1
Liefdevolle ontvangst
Op een zondagmorgen wandel ik al vroeg het Franse plaatsje Voutenay-sur-Cure uit. Die dag zal ik de plek bereiken waar ik al een poos naar uitkijk: Vézelay met de basiliek Sint- Marie-Madeleine. Tussen de middag is daar een mis en die wil ik graag bijwonen. Het is een aangename ochtend, het is windstil en het heuvellandschap is prachtig. Opeens zie ik een onooglijk hutje. Daarvoor staat een man in houthakkersoverhemd en op kaplaarzen. Hij vraagt me of ik koffie wil. Ik aarzel, want ik wil op tijd bij de basiliek zijn, maar mijn trek in koffie wint het. Even later zit ik aan een eenvoudige houten tafel in een wat duistere ruimte.
De man en zijn vrouw brengen mij koffie en stokbrood met boter en zelfgemaakte kersenmarmelade. Ze komen bij me aan de tafel zitten en vertellen hun verhaal. Een aantal jaren geleden wonen ze nog in de stad Limoges, waar ze een winkel hebben. De buurt gaat achteruit en het gaat niet goed met de zaak. Eerst moeten ze hun huis verkopen en kort daarna gaat hun bedrijf failliet. Van de uitkering betalen ze hun schulden af. Korte tijd later ontdekken ze bij toeval dit bouwvallige huisje. Ze knappen het op en gaan er wonen. Ze hebben geen elektriciteit en geen stromend water. Ze lezen ’s avonds een boek bij kaarslicht en halen water bij een put in de buurt.
Ik besef dat ze ongeveer zo leven als mijn overgrootouders in de jaren twintig van de vorige eeuw. De vrouw brengt me nog wat brood. Ondanks hun armoede delen ze toch met mij en dat ontroert me.
Als ik vertel dat ik weer verder ga, bieden ze mij aan een stukje met me mee te lopen en de weg te wijzen. Ze wandelen mee tot de rand van een bos. “Kijk daarboven ligt de basiliek, op de Colline Éternel, ‘de eeuwige heuvel’. Als je het smalle pad volgt, kom je er vanzelf”. We omhelzen elkaar en nemen afscheid.
Een uur later sta ik voor de basiliek met de mooie timpaan. Ik ga op de achterste bank zitten met mijn rugzak naast me. Als in het halfduister een koor van witte gestalten begint te zingen, luister ik maar half. Mijn gedachten zijn nog bij de mensen in dat primitieve hutje, daar onderaan de heuvel. Wat me getroffen heeft is hun liefdevolle ontvangst en hun gastvrijheid. Je kon zien dat ze samen gelukkig zijn, ondanks de armoede. Ik zit in een basiliek op een heuvel en denk aan dat gastvrije huis, waar liefde heerst.
Uitnodiging tot ontmoeting en gesprek in een tweetal of een groep:
1. Welk beeld zie je voor je bij het lezen, of luisteren naar dit verhaal?
2. Wat raakt je in dit verhaal?
3. Welke eigen ervaring rond gastvrijheid heb je meegemaakt? Je kunt denken aan gastvrijheid bieden, of ontvangen. Vertel hierover.
4. Lees of luister naar het lied “Tafel der armen”. (https://www.youtube.com/watch?v=Dss694yj4B4) Welke beeld in dit lied, komt jou voor ogen?
5. Welke veerkracht kun je hieraan ontlenen?
Tafel der armen
Wat in stilte bloeit, in de luwte van tuinen, onder de hete zon op de akker,
heeft Hij bestemd voor de tafel der armen. Aardekracht, zonkracht is Hij, licht in mensen,
dat wij elkaar verblijden en doen leven, brood van genade worden, wijn van eeuwig leven.
Maar die niets hebben, wie zal hen hieraan deel geven?
En die in weelde zwelgen en van niets weten,
wie zal hen naar gerechtigheid doen verlangen?
Aanschijn der aarde, wie zal jou vernieuwen?
Hij die alles zal zijn in allen, heeft ons bestemd om,
aarde, jouw aanschijn te vernieuwen.
Huub Oosterhuis
Ontmoetingen onderweg 2
Herbajum, herbarium, herinnering,
Na onze overnachting in het havenstadje Harlingen verlaten we de stad, via een nog niet eerder ontdekte weg langs een gracht. We vervolgen het Elfsteden wandelpad in Friesland en komen aan in Wijnaldum. Daar zien we bij de kerk een aankondiging van de Terpentoer, met even buiten het dorp het daarbij behorende kunstwerk. “De terpentoer is een uitkijkpunt over de terpenrij bij Wijnaldum. Het uitkijkpunt is ook een verwijzing naar de geschiedenis. Het hoogste punt is drie meter, even hoog als de hoogste terp bij Wijnaldum ooit was. Het kunstwerk is zo geplaatst dat de zon bij zonsopgang en zonsondergang door de opening valt.”
We wijken iets af van ons Elfstedenpad en lopen een stuk langs het water De Ried, om later weer richting Franeker te gaan. Vlak voor Franeker ligt Herbajum. Soms duizelt het mij van al die Friese namen, terwijl ik die wel wil onthouden. Als ezelsbruggetje voeg ik het woord ‘herbarium’ aan mijn geheugen toe en zo nestelt ‘Herbajum’ zich in mijn herinnering.
In Herbajum lopen we rond de kerk, ook hier ligt de kerk op een terp met graven rondom. Een kleine trap leidt weer naar de straat en dit is een prima plek voor onze lunch. Eind februari met zitlap op een traptrede in de luwte en in de zon, is een vorstelijke plek om ons brood op te eten. Voor ons veegt een man de oprit naar zijn huis. Met zijn bezem als wandelstok schrijdt deze man naar ons toe. We groeten elkaar. “Er is hier niet veel meer, geen bakker, geen winkel en geen plek voor een kop koffie.” Jongeren vertrekken en huizen komen ook hier in handen van huisjesmelkers. Hij wijst ons op het graf van Jopie Huisman vlak achter ons, de schilder met oog voor onopvallende schoonheid en de menselijke maat.
De man uit Herbajum kijkt voor zich uit: “Eerst hadden we corona en nu Oekraïne.” Er volgt een stilte, alles lijkt hier mee gezegd. Het is de vijfde dag van deze oorlog. “Ik ben nu 89 jaar. Toen ik elf jaar was werden er op een dag drie mannen uit de gevangenis gehaald en in de boerderij voor een stapel aardappels geplaatst. Ze zijn daar alle drie doodgeschoten, dat heb ik toen gezien en ik zie het nog zo voor me.” Ik zie de man leunend op zijn bezem. Er zijn herinneringen die je nooit kunt uitvlakken. Ik denk aan de kinderen in Oekraïne, die nu de gruwelen van de oorlog meemaken en waarvan de herinneringen tot aan het einde van deze eeuw zullen meereizen. “Mijn vrouw is ook 89 jaar, we hopen hier nog jaren te kunnen wonen.” Na een hartelijke groet, keert hij terug naar huis en tuin en veegt de laatste bladeren aan de kant. Wij laten de kerk op de terp achter ons en lopen door naar Franeker.
Uitnodiging tot ontmoeting en gesprek in een tweetal of een groep:
Kunst
Wat we willen:
Momenten
Van helderheid
Of beter nog: van grote
Klaarheid
Schaars zijn die momenten
En ook nog goed verborgen
Zoeken heeft dus nauwelijks zin, maar
Vinden wel
De kunst is zo te leven
Dat het je overkomt
Die klaarheid, af en toe
(Martin Bril. Uit Verzameld werk)
Genade van de ontmoeting
Op je levenspaden kom je mensen tegen die maken dat je de weg uithoudt. Mensen zoals jij die je kracht geven vanuit hun ervaringen en hun levensgeschiedenis. Twee mensen in een hutje in de heuvels van Frankrijk, een man met een bezem als wandelstok in Friesland. Ze geven je een inkijkje in hun leven, met een wederzijdse blik van herkenning, met een woord, een zin, een gebaar. Er is klaarheid, af en toe. Verrijkt ga je verder en de herinnering aan de ontmoeting draag je mee in je hart.
Cocky Fortuin-van der Spek
Aat van der Harst
