Pieter Rookmaaker, de vader van liberale Amsterdamse rabbijn Joram Rookmaaker, noemt zich “katholiek en Joods”. Een opmerkelijke combinatie. Het is dan ook terecht als kop gebruikt voor het openhartige en sympathieke interview met hem, dat te lezen is in het blad van de Katholieke Raad voor het Jodendom (KRJ).
Rookmaaker, ik bedoel de vader, over zijn rabbinale zoon zal ik het verder niet hebben, heeft zijn sporen ruimschoots verdiend in de dialoog tussen katholieken en joden (met een kleine letter, want het gaat hier om Joden in religieuze zin). Hij voelt zich als katholiek ook Joods (met een hoofdletter, het betreft de afkomst), want hij had een Joodse moeder. Die ging echter over tot het protestantisme, ze werd om precies te zijn Hervormd. Later stapte zij over naar het rooms-katholicisme, want daar voelde zij zich nog meer mee verwant. Als ik het goed begrijp, is haar switch van het jodendom naar het christendom in hoge mate veroorzaakt door het bijwonen van een uitvoering van de Matthäus Passion. Zij werd kennelijk niet alleen gepakt door de prachtige, zeg maar gerust hemelse muziek van Bach, doch ook door de teksten.
Ook ik ben zeer onder de indruk geraakt van de Matthäus Passion, maar ik voelde in het geheel niet de behoefte om mijn Joodse achtergrond vaarwel te zeggen. Integendeel, de toch tamelijk anti-Joodse teksten sterkten mij in de overtuiging dat het christendom prachtige religieuze muziek heeft voortgebracht, doch dat je de teksten niet hoeft te onderschrijven om toch volop van de muziek te kunnen genieten. De anti-Joodse teksten zijn voor mij bepaald niet uitnodigend voor een verdere verdieping in het christendom.
De moeder van Pieter heeft zich zeer ingespannen om katholieken van hun vooroordelen of zelfs antipathieën af te helpen. Zij stond na de oorlog aan de basis van de Katholieke Raad voor Israël, zoals de KRJ toen nog heette. In de oorlog moest zij onderduiken (met haar zoon Pieter), want voor de nazi’s bleef vanwege hun biologisch antisemitisme een Jood of Jodin altijd Joods, zelfs na bekering. Zij bood vóór haar onderduikperiode onderdak aan Joodse onderduikers en in haar geval zal dat dé reden zijn geweest dat zij door de nazi’s werd gezocht. Ze was gemengd getrouwd en in de regel werd je dan veelal, maar lang niet altijd in Nederland (!) nog even met rust gelaten door de Duitsers (zie het diepgravende artikel hierover uit De Groene).
Om het verhaal nog interessanter te maken, blijkt dat de vrouw van Pieter Rookmaaker lid is van de Liberaal-Joodse Gemeente in Gelderland. Of zij van huis uit Joods is, staat er niet bij. Wel vertelt Rookmaaker dat hij zich behalve in zijn eigen parochie ook thuis voelt in de Joodse gemeente van zijn vrouw. Echter, er zijn allerlei religieuze taken die hij niet kan (of mag?!) uitvoeren, zo geeft hij ruiterlijk toe.
Het relaas van Pieter Rookmaaker is uitzonderlijk. Al zullen er meer grensgangers zijn, zoals hij. Niettemin is het wat mij betreft niet per se nodig om lid te zijn van twee groepen om dialoog tussen die beide groepen te bevorderen. Het kan absoluut helpen, doch het kan ook zonder zulke bijzondere grensgangers en bruggenbouwers.
Het is in ieder geval heel veel beter als mensen zich zó gaan gedragen na een overgang van de ene groep naar de andere. Het komt helaas maar al te vaak voor dat ‘overstappers’ zich menen te moeten afzetten tegen de groep die zij achter zich gelaten hebben. Een berucht voorbeeld uit de Joodse geschiedenis tijdens de Middeleeuwen is het religieuze debat in Spanje tussen Nachmanides en Pablo Christiani, een tot het katholicisme bekeerde Jood. De laatste was van mening dat hij kon aantonen dat het christendom het bij het juiste eind had en Joden fout zaten. Koning Jacobus I van Aragon die het debat organiseerde, gaf Nachmanides desgevraagd alle vrijheid om te spreken. De koning was onder de indruk van de inbreng van Nachmanides, doch de Kerk gaf zich niet gewonnen. Het leidde er zelfs toe dat Nachmanides het katholieke Spanje moest ontvluchten. Als een ware zionist vestigde hij zich vervolgens in het Erets Jisraeel, het land Israël.
katholiekeraadjodendom.nl/ik-ben-katholiek-en-joods-voel-me-in-beide-werelden-thuis
https://www.groene.nl/artikel/teruggefloten-door-hitler
