Eén van de dialoogactiviteiten waaraan ik heb meegewerkt toen ik (nog net) in Nederland woonde, was een stadswandeling in het najaar van 2015 door de Pijp. Het thema was ‘Nieuwkomers: immigranten en vluchtelingen’. Iemand uit protestantse hoek had dat ingebracht omdat zij zeer begaan was met de komst van deze twee verschillende groepen naar Nederland. We zouden beginnen bij een bekende moskee aan de Amstel (de plek voor veel gastarbeiders of anders gezegd: arbeidsmigranten) en van daaruit via omwegen wandelen naar buurthuis Casa Migrante. Daar werden en worden nog steeds veel Spaanstalige immigranten opgevangen. Ooit waren het Latijns-Amerikaanse vluchtelingen en later ging het om vluchtelingen uit Syrië naar wie alle aandacht uitging, was het achterliggende idee. Om die reden werden twee personen uit beide groepen uitgenodigd om na de wandeling in het buurthuis over hun situatie te vertellen.
Vlak voordat de wandeling zou plaatsvinden vonden de bloedige aanslag op Bataclan en nog andere verschrikkelijk terreurdaden in Parijs plaats door moslimextremisten. Op TV vestigde wijlen burgemeester Van der Laan de aandacht op onze wandeling bedoeld om bruggen te slaan tussen bevolkingsgroepen, waardoor de opkomst opeens heel groot werd.
Het ging bij deze nieuwkomers om een politiek gevoelig thema. Toen en nu nog steeds. Of steeds méér gezien de grote vluchtelingenstromen naar Europa. Niet iedereen staat te trappelen om grote groepen nieuwkomers uit andere delen van de wereld in het drukbevolkte Nederland welkom te heten.
Bij de Liberaal Joodse Gemeente had je voorstanders van een ruim toelatingsbeleid, maar net zo goed tegenstanders die wezen op de problematische kant voor de samenleving van veel nieuwkomers. Om ook leden vanuit de Joodse achterban er nauw bij te betrekken, was bedacht om de gedenkplaquette van de voormalige IJssalon Koco in de Van Woustraat aan te doen. Deze salon werd ooit gerund door twee Joodse vluchtelingen die in de dertiger jaren van de vorige eeuw het steeds nazistischer wordende Duitsland waren ontvlucht. Het ging om Ernst Cahn en Alfred Kohn. In en om de ijssalon vond in februari 1941 een gewelddadige confrontatie plaats tussen de Grüne Polizei en Amsterdamse Joden die een knokploeg hadden gevormd en zich verzetten tegen de Duitse politie. Beiden werden gearresteerd, waarna Cahn als één van de eerste Joden en verzetsstrijders op de Waalsdorpervlakte werd gefusilleerd en Kohn tot tien jaar gevangenisstraf werd veroordeeld. Hij is later omgebracht in april 1945 in Auschwitz.
De liberale rabbijn Menno ten Brink hield een toespraak bij de plek van de voormalige IJssalon waarbij hij in grote lijnen het verhaal uit de doeken deed rond de twee Joodse vluchtelingen. Het was best een droevig relaas met veel kanten. Uiteraard ging het om Cahn en Kohn als vluchtelingen die erin waren geslaagd om een keten van ijssalons in Amsterdam van de grond te krijgen. Je zou kunnen zeggen dat ze succesvol waren geweest om een plek te verwerven in hun nieuwe thuisland. Anderzijds betrof het ook Jodenhaat, moedig verzet daartegen en de wrede maatregelen van de Duitse bezetter tegen iedereen die niet naar hun pijpen dansten en niet in hun Arische wereldbeeld pasten.
Dialoog tussen uiteenlopende religieuze of culturele groepen is eigenlijk nooit echt simpel. Je kán het best eenvoudig houden en het vooral over de meer folkloristische kanten hebben van diverse religies of culturen. Dan wordt het gauw ‘theedrinken’. Daar is niks mis mee, want de eerste winst is dan geboekt: mensen uit verschillende groepen maken kennis met elkaar en komen meer te weten over elkaar. Het levert nóg meer op als overeenkomsten en vooral ook verschillen worden uitgediept. Dialoog kan dan best spannend of zelfs ongemakkelijk worden. Het kan vervolgens doodbloeden of uit elkaar spatten in het ergste geval. Maar als het lukt om de dialoog in stand te houden dan kan er een sfeer ontstaan waarin vooroordelen en taboes kunnen worden doorbroken plus dat er een serieuze band kan ontstaan tussen groepen. Ook als die eerder tegenover elkaar stonden.
