Onlangs stuitte ik op een podcastserie over religieverlaters. De maaksters zijn Ronith Palache en Lale Gül. De Turkse Lale is zelf een religieverlater en zij is daardoor heel bekend geworden. Zij overtrad een groot taboe. De islam zó openlijk de rug toekeren als zij gedaan heeft, is allerminst gewoon. Het is zelfs niet zonder gevaar. Zij heeft door haar stap niet alleen de islam achter zich gelaten, het betekende ook een breuk met haar familie en een deel van de Turkse gemeenschap. Dan had de Joodse Ronit het een stuk gemakkelijker. Zij komt uit een niet al te gelovig, vooral traditioneel Joods nest. Joden hebben het voordeel dat ze hun religie kunnen loslaten zonder hun Joodse komaf vaarwel te hoeven zeggen. Voor streng-orthodoxe Joden ligt het wel een stuk ingewikkelder.
Lale is beslist niet uniek, want er zijn nogal wat Turkse Nederlanders die hun eigen weg zijn gegaan. Dat heeft ook alles te maken met Turkije, waar forse tegenstellingen bestaan tussen religieuzen en seculieren. Na de ineenstorting van het Ottomaanse rijk is het huidige Turkije gevormd door Kemal Atatürk die de islam als een regelrechte belemmering voor modernisering zag. Erdogan en de zijnen hebben die secularisering volgens het Franse model (met zijn strikte scheiding tussen kerk en staat) inmiddels sterk teruggedraaid.
De serie over religieverlaters bestaat inmiddels uit vijf afleveringen. Er volgen er nog meer. Tot nu toe heb ik alleen nog maar de eerste beluisterd. Die wekte wel mijn nieuwsgierigheid op naar de andere vier en de afleveringen die nog gaan komen.
Naast deze podcastserie beluisterde ik ook een podcast-aflevering in de serie Taboe. Ook die is gemaakt door Ronit Palache. Dit keer samen met journaliste en schrijfster Corine Koole. In deze serie zijn al meer dan tien afleveringen te beluisteren, waar de door mij net beluisterde zevende aflevering over ‘Geloof als taboe’ in thuishoort.
Is geloof dan een taboe? Zondermeer in grote delen van de ongelovige Nederlandse samenleving. Daar wordt het geloof in een almachtige God en de kerk als achterhaald beschouwd. Niet alleen achterhaald, het wordt doorgaans zelfs gezien als vrij achterlijk. De wereld geschapen in zes dagen is toch volkomen naar het rijk der fabelen verwezen door de wetenschap? Wat te denken van de opstanding van Jezus? Of de onbevlekte ontvangenis van de Heilige Maagd? Is de Paus heilig? En ga zo maar door.
Zelf beschouw ik mezelf niet als erg religieus, maar tradities koester ik wel. Ik behoor echter niet tot de Joden die zoveel mogelijk alle 613 mitswot (opdrachten) in acht nemen. Niettemin vind ik het te ver gaan om religie geheel en al bij het grof vuil te zetten. Je gooit dan het kind met het badwater weg. Religie is onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van de mensheid. Zeker in het geval van het Joodse volk is religie de basis voor de Joodse identiteit.
Als je de verhalen in de Tora en ruimer gezien in Tenach niet al te letterlijk neemt, dan valt er veel uit te halen. Ook voor de moderne mens. Het scheppingsverhaal kun je zien als een poging om een verklaring te vinden voor het ontstaan van de wereld en de mens. Uiteraard stamt het uit een tijd dat de wetenschap nog niet zo ver was als nu. Ook de wetenschap biedt geen volledige verklaring voor het heelal, de natuurwetten en de kleine bouwstenen daarvan in de vorm van atomen, quarks of wat dies meer zij. Wetenschap is nog steeds op zoek naar de geheimen van de kosmos, de microwereld en het leven.
Mensen zijn naar mijn idee vrij om te kiezen voor een geloof of juist het verwerpen daarvan. Het wordt pas gevaarlijk als gelovigen óf seculieren anderen de wet gaan voorschrijven - uit naam van God of iets anders. Helemaal erg wordt het als religie ertoe leidt dat anderen gedood worden. Maar ook niet-religieuzen (denk aan Stalin of Pol Pot) hebben een akelige geschiedenis van het op grote schaal ombrengen van tegenstanders.
Geloofsverlating of juist toetreden tot een geloof of daarnaar terugkeren, het moet allemaal kunnen. Zo lang het in vrijheid gebeurt. Met respect voor elkaars keuzes.
