In maart 2022 verscheen een onderzoeksrapport van Centerdata over de beeldvorming over Joden in Nederland. Het opinieonderzoek werd in juli 2021 uitgevoerd in opdracht van het Centraal Joods Overleg en het CIDI (Centrum Informatie en Documentatie Israël). Centerdata is een onderzoeksinstituut verbonden aan de Universiteit van Tilburg. Er deden 2.625 mensen mee, wat neerkwam op een responspercentage van 74%.
De resultaten vielen mij alleszins mee. Een kwart (26%) van degenen die meededen, dacht positief over Joden, terwijl 53% neutraal was. Slechts 5 tot 7% hield er een negatief idee over Joden op na. Deze groep negatievelingen dacht ook ongunstig over andere groepen. In deze groep zitten de meeste mensen met een migratieachtergrond. De scholing is laag.
Niettemin heersen er nog steeds vooroordelen over Joden. Joden hebben een bevoorrechte positie vindt 17% en ze hebben politieke invloed, antwoordt 28%.
Om te voorkomen dat de respondenten te veel sociaal wenselijke antwoorden zouden geven (doorgaans wil niemand voor antisemiet uitgemaakt worden, behalve de heel erge Jodenhaters die er juist prat op gaan) werden er diverse groepen naast elkaar gezet. Zodoende zouden de respondenten niet beseffen dat het onderzoek vooral om Joden ging.
Ook op een andere manier werden indirecte vragen gesteld, doch zodanig dat er wel uit te halen viel hoe het gesteld is met antisemitisme. Zo konden respondenten aangeven of zij mensen kenden die negatief over Joden dachten. Een kwart gaf aan wel zo iemand te kennen. En dertig procent zei dat in hun omgeving “Jood” als scheldwoord wordt gebruikt.
Interessant is dat nog geen kwart (23,5%) Joden in de eigen omgeving kent. Vooral in de groep negatievelingen kent men geen Joden in de eigen kring. Onbekend maakt onbemind? Of is het juist andersom en maakt onbemind dat men liever geen contact met Joden wil?
Er werden ook vragen gesteld over diverse landen, waaronder uiteraard Israël. Europese landen kregen gemiddeld een voldoende (7,2 voor België; 6,5 voor Spanje) en Argentinië bijna (5,2). Israël kreeg slechts een 4,4. Wel liefst 33% beoordeelde het land met een 1,2 of 3. Toch is dat relatief gunstig, want andere landen kregen een lagere beoordeling: China 4,0, Turkije 3,8, Marokko 3,8, Rusland 3,4, Irak 3,1 en ook Saoedi-Arabië kreeg 3,1. De onderzoekers vinden de score voor Israël echter aan de lage kant, omdat het land min of meer als Europees land kan worden gezien (het land doet mee aan het Eurovisie songfestival, Europees voetbal e.d.).
In het onderzoek heeft men ook veel werk gemaakt van zogenaamde profielen. Welke mensen denken het meest positief over Joden en Israël, welke neutraal of wat minder en welke negatief? Het voert hier te ver om alle profielen te bespreken. Profiel 1 is het meest positief en kenmerkt zich onder andere door het volgende: “overwegend autochtoon, wonen in stedelijke gebieden en zijn redelijk hoog opgeleid. Zij zien zichzelf ergens in het spectrum tussen conservatief en progressief, en stemmen overwegend centrum-links tot centrum.”
Door het CJO en CIDI als opdrachtgevers worden de volgende lessen getrokken uit het onderzoek: verder onderzoek lijkt aangewezen, zeker naar de groep die er negatieve (voor)oordelen op nahoudt om na te gaan hoe die het best bestreden kunnen worden. Ook zouden Joodse organisaties veel meer werk moeten maken van het uitdragen van Joodse cultuur en andere positieve zaken. Joden komen doorgaans pas in beeld als het om de oorlog gaat. Joden zijn echter al eeuwenlang woonachtig in Nederland en hebben tal van bijdragen geleverd aan de Nederlandse samenleving.
Moslims hebben na 9/11 flink aan de weg getimmerd via Ramadanfestivals e.d. om het negatieve beeld over de islam te doorbreken. Probleem is wel dat de Joodse gemeenschap veel kleiner is dan de islamitische. En ook - het moet gezegd – zijn Joden altijd wat afhoudend geweest, o.a. uit oogpunt van veiligheid. Niets doen is echter geen optie om het toenemende antisemitisme op internet, straat, school, het werk en elders aan te pakken.
Links:
Cidi: Onderzoek naar onbewust antisemitisme
Centerdata: Denken over Joodse bevolkingsgroep
