Als nieuwe culturen oude verdringen dan is de kans groot dat er aanzienlijke resten overblijven van de eerdere culturen. Die laten zich niet zomaar opzijzetten. Toen het christendom de dominante religie werd in Europa waren de oude Germaanse cultuur en daarmee samenhangende religie allerminst plotsklaps verdwenen. Hetzelfde geldt voor het jodendom: de drie Joodse pelgrimsfeesten Pesach (Pasen), Sjavoeot (Wekenfeest) en Soekot (Loofhuttenfeest) werden gekoppeld aan oude Kanaänitische oogstfeesten én ze werden voorzien van een Joodse inhoud en betekenis. En ook de islam kent dat verschijnsel: de Kaäba in Mekka schijnt nog uit heidense tijden te stammen, doch staat nu centraal bij de Hadj, de pelgrimage naar Mekka, één van de vijf zuilen van de islam.
Het nieuwe Westerse jaar begint op het noordelijk halfrond tijdens de zonnewende midden in de winter en het is niet zo vreemd om de geboorte van Jezus juist dan te vieren. Een nieuw begin immers. Hoewel ik heb begrepen dat het christendom ook of misschien wel nog méér hecht aan de Wederopstanding als nieuw begin. En dat wordt gevierd met Pasen, aan het begin van het voorjaar.
Het Joodse jaar kent verschillende nieuwjaarsmomenten: in het voorjaar bij de start van de maand Nissan, maar veel en veel belangrijker is de start van het nieuwe jaar in Tisjrie, de zevende maand van het jaar dat in Nissan begon. In Tisjrie wordt Rosj Hasjana gevierd, het officiële en eveneens religieuze begin van het Joodse jaar. Er zijn nog twee momenten die kunnen worden beschouwd als nieuwjaarsmoment. Eén daarvan is Toe Bisjwat, het nieuwjaarsfeest van de bomen.
Terug naar het nieuwe jaar in de Westerse jaartelling rond de zonnewende. Dan hebben we de kortste dag gehad en maakt de natuur zich weer op voor méér zonlicht en méér warmte via het voorjaar naar de zomer. In de donkere periode van het jaar is het niet raar dat er vooral vuren worden gebrand. Mede om boze geesten te verjagen.
Tijdens mijn dialoogtijd in Amsterdam dook opeens het oude, Scandinavische en ook Germaanse Joelfeest weer op. Daar had ik nog niet eerder van gehoord. Ik had er, nadat ik er meer over had gelezen, toch wat gemengde gevoelens bij. Niet omdat ik op zich iets tegen die oude Noord-Europese culturen heb. Er was echter wel een link met de nazitijd te leggen (Hitler wilde van het christelijke karakter van het kerstfeest af.) Vandaar dat het nu de jongeren van de partij van Baudet verweten wordt dat zij zo’n punt maken van dat Joelfeest.
Voor de heidenen van toen moet de entree van het christendom met zijn ene God (weliswaar voorzien van een Zoon en een Heilige Geest) vreemd geweest zijn, want zij kenden vele goden. Niettemin hadden zij een Oppergod (Wodan), wellicht omdat het veelgodendom toch ook niet als alles zaligmakend werd gezien.
Dat een overgang van veelgodendom naar monotheïsme niet zonder slag of stoot gaat, kun je zien aan de geschiedenis van de oude Egyptenaren. Die hadden talloze goden, totdat farao Achnaton het monotheïsme invoerde. Dat stuitte al tijdens zijn leven op grote weerstanden, zeker bij de priesterkaste. En toen hij dood was, wist men niet hoe snel genoeg alles uitgewist moest worden van zijn regeerperiode. Waarna men weer overging tot de orde van de dag met de talloze Egyptische goden. Al hadden ook de Egyptenaren een soort Oppergod, te weten Ra, de zonnegod.
Rest mij nog iedereen een goed 2022 te wensen!
